COMPRENDEMOS O PORQUÉ DUN CAMBIO DE ACTITUDE.

1. DA ECONOMÍA LINEAL Á ECONOMÍA CIRCULAR.

Ata hai pouco, as sociedades industrializadas, desde o comezo da Revolución Industrial, desenvolvéronse pensando que o planeta proporcionaba os recursos materiais e enerxéticos de maneira ilimitada, e sen ter conciencia dos efectos que terían, a curto e medio prazo, sobre o medio ambiente.

É o que se coñeceu como a cultura de usar e tirar: producir, consumir e eliminar.

A economía lineal baséase nunha extracción das materias primas sen atender a medidas de protección e mantemento dos recursos, a procesos de transformación e produción, consumo e eliminación que non teñen en conta os novos conceptos de sustentabilidade e pegada ambiental.

Pola contra, na actualidade, e sendo xa conscientes das consecuencias que este tipo de economía ten e como repercute no planeta, está a proporse un cambio de modelo a favor da economía circular.

A economía circular é un modelo que avoga pola explotación racional dos recursos e o coidado medioambiental, evitando consumir recursos naturais limitados ou por encima da súa capacidade de rexeneración na natureza, así como apostar pola redución dos refugallos ao longo do proceso.

O cambio require reconsiderar os modos en que se producen os produtos, minimizando o impacto ambiental que xeran durante a súa fabricación ou durante a loxística de desprazamento, distribución e almacenaxe, e considerar os procesos de reparación e reciclaxe para atrasar, na medida do posible, que acaben no vertedoiro.

A economía circular traballa, mediante un novo enfoque, todas as fases de desenvolvemento e fabricación, distribución ata os puntos de consumo, así como a reparación, reutilización e refabricación dos produtos, a partir dos materiais reciclados.

O papel dos consumidores tamén é importante, pois cando se cambia a perspectiva e o patrón de consumo, consómese menos e mellor.

Os cambios de actitude poden ser desde minimizar o consumo dos envases dun só uso, ata reflexionar sobre o novo uso que se lle pode dar a un obxecto ou un produto antes de tiralo ao lixo, alongando o seu ciclo de vida cunha nova función e utilidade.

A economía circular tamén contempla, dentro da súa visión integral, todas as fases de desenvolvemento de calquera produto. Desde a creación dun produto ata a súa eliminación, pasando polos recursos, os residuos, a enerxía necesaria… todo iso desde un punto de vista racional e eficiente, optimizándoas.

Así pois, os produtos poden ser deseñados para ser sustentables se se reflexiona realmente en todas as súas fases (desde o seu deseño ata o final do seu ciclo de vida ), cun impacto positivo sobre a contorna. Para iso, involúcranse todos os axentes que interveñen no seu desenvolvemento: desde os provedores, fabricantes e distribuidores, pasando polos comercializadores e consumidores, así como a administración pública.

Esta implementación implica cambiar os aspectos prácticos do deseño sustentable incluíndo as seguintes consideracións.

2. O ESGOTAMENTO DOS RECURSOS NATURAIS.

Un recurso é un elemento primario, unha fonte ou subministración, xeralmente de orixe natural, que se emprega, mediante diversos procesos de transformación, como un material para satisfacer unha necesidade e ser consumido.

Os recursos, en economía, son aqueles medios dispoñibles para desenvolver un determinado proceso produtivo.

Os recursos naturais son os bens ou servizos que proporciona a natureza sen a intervención do home. A efectos ambientais, estes recursos naturais clasifícanse en recursos renovables e non renovables:

• Recursos renovables: Son todos aqueles que non se esgotan, por estar presentes na natureza, e que poden recuperarse por si mesmos. Como exemplo, estarían a luz solar (enerxía solar) e o vento (enerxía eólica).
• Recursos non renovables: Son aqueles recursos cuxo proceso de extracción ou consumo é maior ca do seu ciclo de renovación polo que se van esgotando no tempo. Neste grupo atoparíanse as enerxías fósiles (petróleo) pero tamén calquera materia prima de orixe natural, como a madeira. Por exemplo, se non se respectan os ciclos de crecemento das árbores dun bosque, a explotación da madeira proveniente destes non é sustentable, xa que, ao non cumprirse o ciclo de crecemento, non se asegura a súa supervivencia.
• Cando hai unha escaseza de recursos, estes procesos de transformación vense afectados ao non dispoñer de materias primas. Por tanto, para asegurar o crecemento económico e social, é necesario reconsiderar tanto o consumo como o gasto que se fai destas, para asegurar, á súa vez, o desenvolvemento sustentable do planeta.

3. POR QUE XA NON VALE SÓ CON RECICLAR?

Todos temos claro que, ao facer unha reciclaxe selectiva dos residuos, se optimizan os procesos de reciclaxe e se evita que cheas de residuos se almacenen nos vertedoiros.

Grazas á reciclaxe, evítase que o volume de desperdicios que chega aos vertedoiros sexa moito maior e recupéranse materiais que poden servir de materias primas para entrar de novo no ciclo.

Con todo, reciclar debería ser o último paso antes de refugar definitivamente un produto,e o que se coñecía como as 3 R da ecoloxía pasou a ser as 5 R da sustentabilidade.

Para asegurar un desenvolvemento sustentable do planeta e os modos de vida actuais das sociedades industrializadas, á economía circular súmaselle a idea de alongar ao máximo a vida dun produto, co fin de atrasar o momento da súa caducidade e de paso polo vertedoiro.

É dicir, reducir o consumo en favor dun novo enfoque de consumo responsable e reutilizar os produtos antes de tiralos ao lixo, reparando aqueles que aínda poden servir, reutilizándoos para aproveitalos con outras utilidades, recuperando aqueles desbotados para darlles unha segunda oportunidade de uso, e, por último, depositando os produtos que xa non serven para que se reciclen as súas pezas, os seus materiais ou as materias primas.

As 5 R da sustentabilidade son: Reducir; Reparar; Reutilizar; Recuperar e Reciclar.

4. O DESPERDICIO CERO OU ZERO WASTE

O desperdicio cero, ou residuo cero, é un concepto actual que aspira a reutilizar os produtos ou materiais para que non volvan á natureza en forma de residuos ou lixo. Dentro dese concepto, tamén se atopa a redución dos materiais que se empregaron para a súa venda ou produción, así como os residuos que implican o seu consumo, por exemplo os envoltorios de plástico. Do mesmo xeito, o desperdicio cero toma en conta a natureza destes materiais, é dicir, se se empregan materiais biodegradables, cando terminan como residuos, non danarían o planeta, por descompoñerse de maneira natural sen contaminar.

Baixo a concepción da economía circular, alóngase o ciclo de vida dos obxectos, evitando, na medida do posible, que acaben no vertedoiro como residuo.

O novo reto que se expón consiste en cambiar os patróns produtivos e de consumo, tendo en conta os conceptos de sustentabilidade e pegada ambiental.

Estes cambios de actitude poden ser desde reducir o consumo de produtos dun só uso, como as bolsas de plástico, reparar ou reutilizar un obxecto ou un produto antes de tiralo ao lixo, ou actitudes como a recollida selectiva dos refugallos para reciclalos.

A Alianza Internacional Zero Waste (ZWIA) pretende asegurar a conservación de todos os recursos mediante a produción, o consumo, a reutilización e a recuperación responsable de todos os produtos, embalaxes e materiais, sen que cheguen aos vertedoiros, e que poderían supoñer a degradación do medio ambiente e ata a saúde humana.

Para alcanzar ese obxectivo, non só son necesarios uns cambios económicos e produtivos, senón que o papel do consumidor é fundamental, é o que se chama “consumo responsable” e vai desde a compra de produtos de proximidade ata a redución de envoltorios que tardan séculos en degradarse, como os plásticos, ou o cambio de hábitos respecto ao consumo dos produtos (reaproveitar, reparar, reciclar).